1- Bắc kỳ 

Cơ bản sự “ngọng” của dân Bắc kỳ là phát âm “nhẹ” hẳn đi các phụ âm dẫn đầu mỗi chữ (như tr, r, s). Các Ngôn ngữ gia khắt khe hơn thì cho rằng người Bắc “lười” không chịu khó uốn lưỡi một chút cho đúng âm mà lại chọn khuynh hướng đọc dễ dàng hơn: giảm bớt cái âm uốn cong hay cao lên của phụ âm đầu. 


Dân Bắc kỳ nhất là các vùng Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh, Nam Định, Hà Nam, Bắc Ninh, v.v..., và ngay cả dân cư đất “ngàn năm văn vật” - 13 huyện Hà Nội - rất “phổ thông” nói ngọng líu lo (và đặc biệt bị lưu tâm nhiều nhất) hai phụ âm “l,n.” Chẳng hạn: 
“Đi Hà lội mua cái lồi về lấu cơm lếp” 
(“Đi Hà nội mua cái nồi về nấu cơm nếp”) 
Hoặc là: 
“Chỗ lước lày lông, nội được!” 
(“Chỗ nước này nông, lội được!”) 

Hay: 
“Thằng Nong nàm việc thì nếu náo; nhưng nòng nợn thì ló gắp nia gắp nịa.” 
(“Thằng Long làm việc thì lếu láo; nhưng lòng lợn thì nó gắp lia gắp lịa.”) 
“Mình không nàm thì có bảo mình không nàm; mà mình nàm thì ló nại bảo mình nàm nấy nệ.” 
(“Mình không làm thì có bảo mình không làm; mà mình làm thì nó lại bảo mình làm lấy lệ. ”) 
“Tự nhiên như người Hà lội.” 
(“Tự nhiên như người Hà nội.”) 

Toàn bộ các chữ có “l” phang tới thành “n” và ngược lại (!) 
Đại đa số dân Bắc kỳ (kể cả người viết và gia đình) còn nói trật nguyên âm “r, d, gi” (“rờ” thành ra “dờ” hay “giờ”): 
“Kính dâm” 
(Kính râm / kính mát) 
“Mấy giờ giồi?” 
(“Mấy giờ rồi?”) 

Một em xướng ngôn viên (bây giờ vi-xi gọi là “phát thanh viên”) của một chương trình truyền hình trên VTV ở Việt Nam loan báo tin thời tiết nghe mà muốn “dởn da gà” luôn như sau: 
"Có mưa dào dải dác; nhưng dét da diết.” 
(”Có mưa rào rải rác; nhưng rét (lạnh) ra riết.” 
“Mưa dừng ơi mưa dừng.” 
(Như ông bạn Vũ Khanh của tôi ca lời bản nhạc “Mưa Rừng” của Huỳnh Anh) 
Và nổi bật nhất và phổ thông nhất là sai nguyên âm “tr, ch:” 
“Mười lăm chăng chòn; mười sáu chòn chăng.” 
(“Mười lăm trăng tròn; mười sáu tròn trăng.”) 

Hay là: 
“Đường xưa lối cũ có bóng che, bóng che che thôn làng 
Đường xưa lối cũ có ánh chăng, ánh chăng soi đường đi.” 
(Lời ca bài hát “Đường xưa lối cũ” của Hoàng Thi Thơ mà tôi nghe ca sĩ Quang Minh - cũng dân Hải phòng - hát). 

Trong khi lời hát đúng phải đọc là: 
“Đường xưa lối cũ có bóng tre, bóng tre che thôn làng 
Đường xưa lối cũ có anh trăng, ánh trăng soi đường đi.” 
Một số địa phương ở Bắc như Nam Định, Ninh Bình và Thái Bình… vẫn phát âm đúng các phụ âm “r, d và gi” trong khi phần lớn các vùng khác (ở miền Bắc) đều phát âm sai. 

Nên để ý, thật oái oăm, nghịch lý ở đây là hai thứ ngọng (có lẽ vì lười không chịu uốn lưỡi ?!) rành rành “tr” thành “ch” và “r” thành “d, gi” của dân Bắc kỳ lại được đại chúng có khuynh hướng rộng lượng chấp nhận như là “dạng chuẩn” riêng trong vấn đề hát lời ca của ngành tân nhạc (?). Một vài ca sĩ không phải gốc Bắc kỳ như Ngọc Hạ (Đà Nẵng / Quảng Nam, miền Trung), và Phương Dung (Gò Công, miền Nam) khi hát tân nhạc đôi khi đã cố tình phát âm đúng chữ “tr” (trăng, trong, trời) chứ không đổi sang “ch” như thông lệ thì nghe lại có vẻ rất căng thẳng (?) và ngượng ngạo (?) Thành ra vấn đề âm thanh ngọng (mà thuận tai?) được chấp nhận (hay không) còn tùy vào sự cảm nhận của đại chúng. Như vậy, không có gì gọi là “chuẩn” tuyệt đối cả. 

Vùng Hải Hậu, Nam Định thì lại ngọng “tr, t” một cách khác: 
"Con tâu tắng nằm cạnh gốc te tụi giữ tưa hè." 
("Con trâu trắng nằm cạnh gốc tre trụi giữa trưa hè.”) 
Tương tự, một số dân ở địa phương Thái Bình thì lại ngọng chữ “r, d” một cách khác nghe rất lạ tai. Như bà hàng xóm của tôi (gốc Thái lọ) là dân di cư 1954 ở Sài gòn cứ gọi con ơi ới: 
“Rương ơi Rương! Ra đây mẹ cho miếng rưa.” 
(“Dương ơi Dương! Ra đây mẹ cho miếng dưa.”) 
Hà Tây, Hà ta thì cũng “lười,” bỏ bớt dấu huyền của mỗi chữ cho nó đỡ vướng: 
“Con bo vang” 
(“Con bò vàng”) 

Hát là: 
“Nhin chiêu vang đôi thông thưa thớt 
Long bôi hôi buôn trông theo bóng” 
(“Nhìn chiều vàng đồi thông thưa thớt 
Lòng bồi hồi buồn trông theo bóng” 
(Lời bản nhạc “Chiều Vàng” của Nguyễn Văn Khánh) 

Người Bắc đọc sai tất cả chữ phụ âm “s” thành âm “x” hết ráo trọi; trong khi người miền Trung và miền Nam lại phân biệt “s, x” rất rõ ràng. Bắc kỳ đọc “s, x” như sau đây: 
“Xáng xớm xương xuống xào xạc; xã xệ xửa xoạn xuống xuồng xang xông.” 
(“Sáng sớm sương xuống xào xạc; xã xệ sửa soạn xuống xuồng sang sông.”) 
Mẹ tôi còn kể thêm là ở ngoài Bắc, có vùng còn ngọng nguyên âm “s, x” ra “th” mà tôi chưa kiểm chứng được xem ra loại ngọng này thuộc vùng nào (Kính nhờ các bác uyên thâm bổ túc dùm nhà cháu ở phần này): 
“Thúng hay thấm? hay trẻ con thậm thàn” 
(“Súng hay xấm? hay trẻ con dậm sàn”) 

2- Trung kỳ 

Dân Trung kỳ (Huế và các xứ Quảng) hầu hết nói chéo (sai) hai dấu hỏi ngã: 

“Đễ kỹ niệm” 
(“Để kỷ niệm”) 
(Nhà văn PNN tiếp lời MC Nam Lộc trên một “Asia DVD” trong chủ đề “Vinh danh người lính QLVNCH”). 
Hoặc đổi phụ âm “t” thành “c” ở cuối chữ: 
“Làm lụng đầu tắc mặc tối.” 
(“Làm lụng đầu tắt mặt tối.”) 

Người Huế chính gốc “ớt hiểm” còn chơi thêm dấu “nặng” vào hầu hết các các chữ; và đồng thời thêm “g” ở cuối chữ “không g.” Hiểu như vậy thì quý vị cũng đừng ngạc nhiên khi một cô thợ hớt tóc người Huế thơ mộng hỏi: “Anh muốn cắt dài hay cắt ngắn?” 
“Hắng” / “Hắn” 
Miền Trung, nhất là xứ Quảng, đôi khi xài sang, cho thêm nguyên âm “o, a” ở giữa chữ cho long trọng: 
“Đo(á)m noái / Đám nói” 
Hay: 
“Đo(á)m hoải / Đám hỏi.” 
Hoặc: 
“Lâu đo(à)i tình o(á)i.” / Lây đài tình ái.” 
Vùng Bình Định Qui Nhơn phát âm “hơi sai” nguyên âm “a, ă, e, ê, iê:” 
“Nem boa bửa không tém một bửa” 
(Đọc số phone: “537-0817”) 

Hoặc: 
“eng / ăn;” ” “téc đèng / tắt đèn;” “Chó kéng / Chó cắn;” “Nghem / Nghiêm.” 
Dân Khánh Hòa, Phú Yên ngoài “a, ă, e, ê, iê...” (nhưng nghe sai có vẻ nhẹ nhàng hơn người Bình Định) còn đọc “ơ” thành ra “u” mới chết người. Gia đình thằng em cột chèo của tôi người Nha Trang (Khánh Hòa) nói thoải mái mời tôi: 
“Mời anh ở lại ăn cum / ăn cơm.” 

3- Nam kỳ 

Dân Nam kỳ, đa số, có khó khăn khi phát âm các chữ bắt đầu bởi phụ âm “v, d.” Chẳng hạn: 
“Dân dzệ dê dzợ dân dzận. Dân dzận dzậng dân dzệ.” 
(“Anh lính Dân Vệ mê vợ của anh cán bộ của Ty Dân Vận Chiêu hồi. Làm cho anh cán bộ Dân Vận Chiêu Hồi giận hết sức!” 

Hoặc: 
“Cười lên đi để dzăng dzàng sáng chói / Răng vàng” 
(Lời hát nhái trong dân gian cho câu “Kìa thôn quê dưới trăng vàng bát ngát” từ bài “Khúc ca ngày mùa “của Lam Phương). 

Hoặc: 
“Đi đâu chơi mới dzề hả? Dzui hông?...” 
(“Đi đâu chơi mới về hả? Vui không?”) 
Và sai lẫn lộn phụ âm “t, c” ở cuối mỗi chữ, đồng thời đôi khi tiện tay bỏ bớt nguyên âm (a, e, i, o, u) ở giữa chữ: 
“Giữ chặc tình thân hủ / Giữ chặt tình thân hữu;” 
“Cúi từng có giá đặt biệt / Cuối tuần có giá đặc biệt” 

Đồng bào “Nam bộ” ta cũng dùng chéo (sai) hai dấu “hỏi ngã” và thêm “g” vào chữ “không g” như các bác Trung kỳ: 
“Cho tui xin nửa chéng cơm nửa.” 
(“Cho tôi xin nửa chén cơm nữa.”) 
“Tổ quắc ăng năng / ăn năn” 

Bà mẹ vợ tôi, người gốc Long Xuyên, khi nói đã tự ý đổi “y” thành “i” ở cuối chữ; đôi khi nghe cũng dễ bị hiểu lầm lắm (?): 
“Tịm chúng tôi có báng đủ các lọi đồng hồ đeo tai.” 
“Tiệm chúng tôi có bán đủ các loại đồng hồ đeo tay.” 
(Như lóng rày ca sĩ BC làm quảng cáo cho tiệm đồng hồ Tic-Toc trên TV) . 

Riêng dân vùng đồng bằng sông Cửu Long: Cần Thơ, Bạc Liêu, Sóc Trăng còn ngầu hơn, miệt này phát âm chữ “r” thành ra “g” nghe thoáng như lưỡi bị ngắn (?) hoặc giống tiếng Miên (?): 
“Bắt con cá gô bỏ gổ, nó gục gịch gục gịch gớt dzào gổ gau găm.” 
(“Bắt cá rô bỏ rổ, nó rục rịch rục rịch rớt vào rổ rau răm.”) 
Tôi có rất nhiều bạn nói kiểu “đi ga chết gồi” (“đi ra chết rồi”) này. Nghe riết rồi cũng quen tai. 

Ngoài ra, còn có hàng chục thổ ngữ nhỏ khác với cách phát âm và chữ dùng mà người vùng khác không tài nào hiểu nổi. Tuy nhiên bài viết ngắn này chỉ là một bài tạp bút, không phải là một bài khảo cứu ngôn ngữ; cho nên, trong phạm vi giới hạn, không tiện kể ra hết cho hoàn tất, đầy đủ. Nếu hưởn, quý vị có thể tự tìm hiểu thêm. Có một điều đáng để ý là người miền Nam nói sao thì họ viết y như vậy cho nên người Nam dễ bị sai chính tả (ngọng viết) hơn là đồng bào miền Bắc và Trung – Người miền Bắc và Trung tuy phát âm sai nhưng phần lớn lại viết đúng chính tả! 

A. Kinh nghiệm gia đình và cá nhân người viết 

Tôi sinh ra tại vùng ngoại ô của thành phố Hải Phòng vào năm 1950 và lớn lên ngay giữa trung tâm thành phố này – Thật ngẫu nhiên, Hải Phòng cũng là sinh quán của một số văn nghệ sĩ tên tuổi đương thời như: nhạc sĩ Văn Cao, Gia đình Lữ Liên (Lữ Liên, Thúy Liễu, Bích Chiêu, Tuấn Ngọc, Khánh Hà, Anh Tú, Thúy Anh, Lưu Bích... cả tiểu đội!), kép cải lương Hùng Cường, minh tinh Thẩm Thúy Hằng, nhạc sĩ Ngô Thụy Miên, ca sĩ Thu Phương, Quang Minh... (người viết xin phép được tiện đây thấy người sang bắt quang làm họ một tí cho thay đổi không khí!) nhưng đồng thời tôi cũng tự phát giác ra Hải Phòng là “thủ đô nói ngọng” (loại “phản cảm,” “nhà qué” “có 102 - một không hai ” “l,n”) của Việt Nam (xin lưu ý: Tôi thấy các “siêu sao” gốc Hải Phòng nổi tiếng mà tôi vừa liệt kê ở trên không có “sao” nào nói ngọng “l,n” cả mới là lạ !). 



Gia đình nhỏ của bố tôi có 3 anh em trai, tất cả đều sinh ra tại Hải Phòng. Tôi cứ nhắm mắt mà vẫn yên tâm cam đoan là cả ba người (bố tôi và hai ông chú) đều nói ngọng lúc thiếu thời... Khi lớn lên, bố tôi và một ông chú nhỏ tuổi nhất làm “cách mạng kinh tế” phá rào, vượt qua lũy tre xanh, rời xa khỏi địa bàn Hải Phòng, đi lính quốc gia... Kết quả, sau này hai người (Bố tôi và ông chú trẻ) nói và viết tiếng Viêt không còn ngọng một tí ti ông cụ nào. Riêng ông chú tuổi kế bố tôi ở lại “bám trụ” Hải Phòng ngay từ ngày đầu chú mới sinh ra cho tới tận bây giờ; thì ông chú này và 8 đứa con vẫn ngọng đặc cán mai. Năm 1948, bố tôi 24 tuổi từ Sài Gòn trở về Bắc làm cảnh sát Hải Phòng; và lập gia đình với mẹ tôi - mẹ tôi cũng là dân sinh quán Hải Phòng; và chính mẹ tôi cũng nói ngọng “l,n” khá nặng. Tôi và 3 đứa em lớn được sinh ra tại Hải Phòng. Năm 1954 gia đình tôi (bố mẹ và 4 anh em tôi) tị nạn cs, theo làn sóng di cư vào Nam. Đến hôm nay, gia đình tôi có cả thẩy 8 anh em ruột và gia đình ông chú trẻ của tôi có 5 đứa con; tất cả chúng tôi (tổng cộng 13 người con của thế hệ thứ nhì) không có một ai nói ngọng “l,n” (nên biết chúng tôi nói rặc tiếng Bắc 54 y chang như quý vị nghe giọng nói của ca sĩ Vũ Khanh và Ý Lan – hoàn toàn khác hẳn với giọng Bắc kỳ 75 của Bằng Kiều, Nguyễn Hồng Nhung). 

Năm 2005 tôi có dịp về Việt Nam, ghé qua thăm quê quán Hải Phòng thì mới thấy là tất cả toàn bộ (“chăm phần chăm”) họ hàng bên nội bên ngoại của tôi đều ngọng “l,n” hết ráo. Môt cô cháu gái của tôi, tuổi hai mươi mấy, trông dáng trắng da dài tóc xinh xắn, làm giáo viên tiểu học ở Hải Phòng, cũng ngọng “l,n” rất trầm trọng (có nghĩa là tất cả các chữ “l” đều đánh ra thành “n” và ngược lại); Ngọng líu lo (“l,n”) mà làm nghề mô phạm dậy trẻ con thì xem ra còn tệ hơn là đặc công khủng bố (văn hóa). Làm thiệt mạng (rất nhiều) người chứ chẳng phải chuyện đùa! 

Qua kinh nghiệm của gia đình và cá nhân tôi thì sự phát âm sai (ngọng) phần lớn là vì ảnh hưởng của môi trường phát âm sai (Hải Phòng); không phân biệt được chữ đúng... Nếu có dịp đi ra khỏi môi trường ngọng này, như bố tôi chẳng hạn, và hội nhập vào môi trường phát âm đúng; hoặc có người chỉ dẫn như được học hành với thầy cô nói tiếng Việt chuẩn thì sự “ngọng” có thể dần dần sửa chữa được. Như vậy, “ngọng” là một bệnh nan y thật nhưng không phải là hoàn toàn hết thuốc chữa... 

Điều đáng chú ý là ngoại trừ loại ngọng “phản cảm” “l,n”, hầu hết các loại ngọng hay phát âm sai bét khác đều được công chúng dễ dãi xí xóa thông cảm. Ngọng “l,n” đặc biệt bị phân loại là “sai cơ bản,” “bất bình thường”, “không chấp nhận được”. Trong giao tiếp bình thường mọi ngày, người ngọng “l,n” đôi khi còn bị hiểu lầm và bị “đánh giá” thấp như “nhà quê,” “ít học,” “kém văn hóa...” Trời đất! Quê tôi! 

B. Bàn thêm một chút về lý do ngọng 

Bên trong vòng đai lũy tre xanh, một cộng đồng khép kín, buổi sáng thức dậy đi làm ruộng, tối trở về nhà ăn uống nghỉ ngơi rồi ngày mai lại thức dậy đi làm ruộng tiếp thì với cuộc sống đơn giản như vậy, số người tiếp xúc hàng ngày chỉ loanh quanh là người trong gia đình làng xóm... Lời ăn tiếng nói hàng ngày và phong tục đã thấm sâu vào trong con người. Sự nói ngọng (phát âm sai) đã trở thành thói quen chung (cả làng đều ngọng cả), không ai thấy có nhu cầu hay tác động gì cần thiết phải sửa đổi. 

Sau khi ra khỏi lũy tre xanh, gia nhập một cuộc sống phức tạp hơn, bon chen hơn, phải giao tiếp rộng rãi hơn với mọi người khác xứ; rồi qua phản ứng của họ (người khác xứ nghe mình nói ngọng thương hổng nổi!) người phát âm sai lúc đó mới cảm thấy được những cái bất lợi của việc phát âm sai của mình. Từ đó tác động vào ý muốn sửa chữa, vượt qua những lỗi phát âm. 

Có một anh chàng “ngọng” đẹp trai vừa chân ướt chân ráo ra khỏi lũy tre xanh; vào một buổi đẹp trời phải lòng một em gái văn minh phố thị. Mặc dù anh biết cô em nhiều lần tỏ vẻ lạnh lùng không muốn thân thiện (phần lớn cũng chỉ vì kỳ thị tiếng nói ngọng), nhưng anh đẹp trai đã lỡ yêu rồi nên cũng liều, cố lấy hết can đảm viết ra một lá thư tình “ngọng.” Quý vị thử tưởng tượng xem khi đọc lá thư “phản cảm” này đại khái như dưới đây thì liệu cô nàng “xí xọn, khó tính” có mủi lòng được hay không? 

“Em Nan ơi. Anh đã nhiệt niệt no nắng cho em đủ mọi chuyện thế mà em vẫn chưa hiểu cho nòng anh; Em vẫn tỏ vẻ nạnh nùng với anh. Bây giờ anh không biết phải nàm thế lào để nấy được nòng em.... 
Nễ.” 

Em Lan (“Nan”) vì đã “dị ứng” sẵn với sự ngọng của anh Lễ cho nên tỏ vẻ cự tuyệt hơi quyết liệt. Em Lan dùng chính ngôn ngữ của anh “Nễ” trả lời anh “Nễ” vì mong anh “Nễ” dễ hiểu rõ ý của em. Em Lan viết trả lời anh “Nễ” đại khái như vầy: 
“Anh Nễ nàm em sợ nắm. Em còn bé, không dám nghĩ đến chuyện tình cảm người nhớn... Nếu anh không giận em thì xin anh vui nòng nàm phúc sơ tán qua vùng khác nàm ăn để em còn yên chí học hành; no cho tương nai. 
Lan.” 

Chuyện tình cảm tha thiết, thành thật, đứng đắn mà không may dùng phải chữ nghĩa ngượng ngạo của vi-xi; cộng thêm chữ viết ngọng thì là một thảm kịch chứ không giống hai người đang diễn hài (kịch)... Có lẽ anh Lễ cần rất nhiều may mắn (và cả phúc đức nữa) mới có cơ may kết duyên với một em gái không ngọng. 
Thiệt tình. Ai bảo cuộc đời này không bất công? 

C. Làm sao sửa được tật nói ngọng 

Trước hết người nói ngọng phải tự ý thức được sự ngọng của mình thì vấn đề sửa đổi mới có hiệu quả - Cái mục này nói thì dễ lắm mà làm là chuyện vượt cả Trường Sơn Đông lẫn Trường Son Tây trong một buổi...). Đối với một số người bảo thủ lý luận là: “Đây là tiếng mẹ đẻ; cha ông tôi đều nói như vậy. Tại sao phải thay đổi?” thì đành chịu. 

Khoảng 5 tuổi trở lên, trẻ con bắt đầu hiểu được tiếng nói, và biết bắt chước cách phát âm tiếng mẹ đẻ. Nếu ngôn ngữ được uốn nắn ngay từ lúc này thì rất tốt (kể ra càng sớm càng tốt). Người đứng ra hướng dẫn và uốn nắn tốt nhất là thầy cô giáo vì ngay cha mẹ nhiều khi cũng đã ngọng sẵn rồi còn gì. Các cô giáo có than phiền là dù đã tương đối thành công sửa giọng ngọng của các em ở trong lớp; nhưng khi các em trở về nhà, sống giữa gia đình ông bà bố mẹ anh chị đều nói ngọng thì các em lại ngọng trở lại... Xem ra “sự nghiệp giải phóng dân tộc” còn dễ hơn là “sự nghiệp giải phóng ngọng!” 

Muốn chữa nói ngọng thì phải nói cho chậm rãi để có thời giờ nghĩ và chỉnh các âm sai. Thầy giáo và bạn bè thân thiết có thể giúp đỡ rất hữu hiệu trong việc nhận diện các âm sai và sửa sai. Quan trọng nhất là sự kiên tâm, chịu khó luyện tập lâu dài. Ở Mỹ có những chuyên viên về sửa chỉnh ngôn ngữ (Speech Therapist / Speech Therapy) được đào tạo đặc biệt để giúp các công dân Mỹ có vấn đề phát âm Anh Ngữ như ngọng, cà lăm. Các tay chơi thể thao nổi tiếng như Bill Walton (basketball), Bo Jackson (football) bị cà lăm rất nặng khi họ mới xuất hiện trong các cuộc phỏng vấn từ của các đài truyền hình thể thao phát hình các trận đấu giữa các trường đại học hoặc thể thao chuyên nghiệp. Thế mà chỉ sau một thời gian ngắn, nhìn thấy rõ là họ đã có thể trở thành người ăn nói bình thường, trôi chảy khi họ đảm nhận các vai trò phân tích thể thao (sprt analysts) cho truyền hình Mỹ trong các trận đấu. 

Đã có nhiều ý kiến cấp tiến khá mạnh dạn cho rằng giải quyết vấn đề ngọng phải bắt đầu ngay từ lớp thấp nhất của trường tiểu học. Các trường sư phạm đào tạo thầy giáo, cô giáo tiểu học được đề nghị sẽ phải bắt buộc có điều kiện thu nhận khắt khe: Chỉ thu nhận thí sinh, sinh viên (làm thầy giáo trong tương lai) không ngọng. Có như vậy thì mới mong tìm ra lời giải, cách xuyên phá được vòng lẩn quẩn (dirty cycles), của bài toán “ngọng.” Tình trạng ngọng hiện nay ở trong nước thật đáng bi quan: Nhiều trường học của các huyện nằm ngay trong thủ đô, cái nôi văn hóa, Hà Nội (huyện Đông Anh hay Mỹ Linh chẳng hạn) có đến 30-40% tổng số học sinh tiểu học nói ngọng và 20-30% giáo viên ngọng - mà cả thầy Hiệu trưởng và Hiệu phó cũng ngọng luôn thể !  Theo: Trần Văn Giang

Tự sự của người nói ngọng

- Ảnh hưởng nghiêm trọng, thậm chí mất cơ hội kiếm việc bởi nói ngọng “l, n” là thực tế  đã và đang diễn ra đối với nhiều người ở nơi làm việc.Xung quanh câu chuyện Hà Nội chữa nói ngọng, VietNamNet đã nhận được hàng trăm ý kiến phản hồi, tranh luận về việc có nên hay không nên sửa cách phát âm “l,n”. Nhiều trong số đó là chia sẻ của chính những người nói ngọng.

Người nghe khó lọt tai

“Tôi cũng là người sinh ra và lớn lên thuộc miền Bắc. Hiện giờ tôi đang sống và làm việc tại miền Nam. Tôi đã học xong đại học và cảm thấy thực sự nhục nhã khi mình nói ngọng. Điều này làm nghề nghiệp của tôi bị ảnh hưởng trầm trọng” – bạn đọc Hà Thị Tình tâm sự.

Chia sẻ  về điều này, bạn đọc Trần Trung cho rằng: “Tôi  đã thấy nhiều người sửa được lỗi "l,n" này, và khi sửa được thì giao tiếp sẽ tốt hơn. Khác với các trường hợp ngọng khác, trường hợp ngọng "l,n" này thường làm người nghe cảm thấy hơi sốc và khó lọt tai. Vì vậy, nếu sửa được thì sẽ rất tốt.

Tôi cũng ủng hộ rằng cần phải có chuẩn mực chung, như  thế sẽ thuận tiên hơn cho việc giao tiếp. Tóm lại, lỗi nói ngọng này nhất thiết phải sửa, hãy hành động ngay hôm nay, để 10, 20 năm nữa khi các em nhỏ lớn lên và đi giao tiếp trong xã hội thì các em không phải mặc cảm tự ti vì các phản ứng của xã hội”.

Ứng viên dễ bị mất điểm khi đi phỏng vấn tuyển dụng với phát âm lẫn lộn "l, n" và khó khăn khi học ngôn ngữ nước ngoài. Ảnh có tính chất minh họa. Lê Anh Dũng

Bị  tẩy chay

Trong dòng cảm xúc gửi về tòa soạn, bạn đọc Hà Thị  Tình không khỏi băn khoăn: “Các thầy nghĩ sao khi nói chào người nước ngoài "Henno"? Hay nói về “Hà Lội” lại nói ngọng. Người ta sẽ chẳng biết bạn nói gì?

Người miền Nam rất ghét người miền Bắc về cái tật này và người ta không chịu và muốn tẩy chay, coi thường người nói ngọng. Điều này hoàn toàn đúng: Nếu Việt Nam muốn hội nhập với thế giới mà nói người ta chẳng hiểu gì thì làm sao hội nhập nổi”.

Bạn  đọc Nguyễn Tử phân tích: “Ngôn ngữ nào cũng có phương ngữ và phát âm khác nhau; đó là điều tự nhiên và còn làm phong phú tiếng nói của một dân tộc. Nhưng khi cả cộng đồng thấy rằng với cùng một từ mà nói và viết của một vùng khác với đại đa số đến mức gây trở ngại cho việc thông tin chung thì cần phải sửa.

Những người "bị lẫn" khi học ngoại ngữ hay ra nước ngoài đều biết đã phải sửa sai khổ sở  như thế nào. Không chỉ ở ta mà các nước láng giềng cũng gặp khó như vậy. Ngoài l/n, còn nhiều cặp như r/l, đ/t, p/ph... cũng bị lẫn lộn, nhưng ở ta cặp l/n đáng phải sửa hơn cả. Kiên trì thì chắc chắn sẽ có kết quả”.

Nói “không” với nói ngọng

Trao đổi với báo giới, PGS Văn Như Cương, Hiệu trưởng Trường THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội) nói mình không bao giờ nhận giáo viên nói ngọng. Khi nhận một giáo viên về trường, ông sẽ xem hồ sơ và phỏng vấn.

"Trong quá trình phỏng vấn ai nói ngọng là tôi biết ngay, và dù giáo viên ấy chuyên môn có tốt đến đâu tôi cũng nhất định không nhận.

Với học sinh, nhất là học sinh lớp lớn, khi nghe thầy cô nói ngọng các em cũng dễ phản cảm và khó tiếp thu. Với những học sinh cấp 1 thì điều này còn nguy hiểm hơn nhiều”.

PGS.TS Nguyễn Hồng Cổn, Chủ nhiệm khoa Ngôn ngữ, ĐH Khoa học xã hội&Nhân văn Hà Nội phân tích: “Khi xác định đây là lỗi phát âm thì cần phải sửa ngay. Việc nói ngọng sẽ gây ức chế trong quá trình tiếp nhận thông tin. Nặng hơn là hiểu sai vì nghĩa của từ thay đổi,…Còn ảnh hưởng về học ngoại ngữ thì đấy, chỉ đơn giản những từ như “hello, listen” mà anh nói là “henno, nisten” thì thật buồn cười”.

Trong câu chuyện của mình, PGS.TS Nguyễn Hồng Cổn lấy ví dụ:  “Trước đây mình có cậu học trò hay lẫn lộn cách phát âm “l,n”, khó khăn khi xin việc. Sau đó qua hướng dẫn và bản thân tích cực sửa nên giờ anh đang làm ở một công ty truyền thông, lương khá tốt.

Hay chẳng đâu xa, năm 1993 khi PGS Cổn đi công tác nước ngoài, con gái nhỏ ở nhà có người giúp việc. Lúc về thăm, thấy con có dấu hiệu lẫn lộn “l,n”  do ảnh hưởng từ cách phát âm sai của người giúp việc,  ông cho cháu sang với tôi 1 tháng. Sau thì cháu sửa được”.

Theo vị  chủ nhiệm khoa Ngôn ngữ: “Những mối nguy hại của việc nói ngọng đã rõ. Các cơ quan Nhà nước hay các trường học,…cần đặt vấn đề này  để sửa. Riêng chuyện không nhận một giáo viên dù  anh chuyên môn giỏi nhưng nói ngọng tôi thấy hơi cứng nhắc. Anh có thể vẫn ký hợp đồng nhưng cho họ thời gian, hạn định để yêu cầu họ sửa. Như vậy hợp lý hơn”.

Họ tên: GS Nguyễn Tử Siêm Tiêu đề: Nên sửa Ngôn ngữ nào cũng có phương ngữ và phát âm khác nhau; đó là điều tự nhiên và còn làm phong phú tiếng nói của một dân tộc. Nhưng khi cả cộng đồng thấy rằng với cùng một từ mà nói và viết của một vùng khác với đại đa số đến mức gây trở ngại cho việc thông tin chung thì cần phải sửa. Nhưng người "bị lẫn" khi học ngoại ngữ hay ra nước ngoài đều biết đã phải sửa sai khổ sở như thế nào. Không chỉ ở ta mà các nước láng giềng cũng gặp khó như vậy. Ngoài l/n, còn nhiều cặp như r/l, đ/t, p/ph... cũng bị lẫn lộn, nhưng ở ta cặp l/n đáng phải sửa hơn cả. Kiên trì thì chắc chắn sẽ có kết quả. Họ tên: Phương Nhi Tiêu đề: Nói ngọng Là người Hải Phòng, tôi thấy giờ đây ai cũng biết nói ngọng là không nên và cũng không muốn nói ngọng. Vì thế, giờ chỉ còn những người già thuộc tầng lớp cũ là nói ngọng thôi. Còn thế hệ trẻ bọn tôi cũng biết và cũng cố gắng để sửa rồi.

• Văn Chung

Người Việt nói và viết sai tiếng Việt thành quen

Nguyễn Văn Lự

VN) - Việc nói và viết chuẩn chính tả vừa tình yêu tiếng mẹ đẻ, vừa là trách nhiệm của toàn xã hội, của mỗi gia đình, mỗi nhà giáo, là của tôi và của bạn!

TIN LIÊN QUAN

• Thầy cô chính là thủ phạm viết sai chính tả!
• Cô đã dành cả tuổi trẻ để rèn cách phát âm chuẩn chính tả cho học sinh vùng cao
• Ai cần sửa lỗi chính tả?

Bây giờ, hình như người Việt ta nói sai ngữ âm và viết sai chính tả đang có nguy cơ trầm trọng hơn thế kỷ trước.

Từ nhà đến trường, từ chợ đến cơ quan, nhà máy… không mấy ai còn chú ý đến nói và viết đúng chính âm và chính tả.

Cuộc sống số trôi đi mau lẹ, tất bật cuốn đi nhiều thứ chuẩn mực và người Việt đã quen và chấp nhận nó như một tồn tại khách quan.

Dù nói thế nào, dù viết tắt hay sai chính tả thế nào, người ta vẫn hiểu. Nhưng nếu không sửa lỗi chính âm và chính tả, tiếng mẹ đẻ của chúng ta sẽ ra sao?

Người phát âm sai nhưng viết lại đúng nhiều hơn người viết sai, phát âm sai. Phần lớn họ đổ tại mạch đất của làng, ai cũng nói thế viết thế.

Cũng có người sửa được, nói và viết chuẩn đúng.

Thầy cô chính là thủ phạm viết sai chính tả!

Thầy cô giáo là người có tác động quyết định đến việc làm giảm các lỗi chính tả hiện nay, sau đó là các bậc phụ huynh bố mẹ, ông bà, anh chị, là các công chức, viên chức trong cơ quan nhà nước và người làm công việc in ấn, xuất bản...

Thực tế, nếu vấn đề chính tả được thống nhất và thực hiện chỉ trong phạm vi sách giáo khoa hay trong ngành giáo dục, mà không được lan tỏa rộng rãi toàn xã hội thì tiếng Việt có nguy cơ bị xé nát.

Ai cũng biết, bàn đến ngôn ngữ tiếng Việt là bàn về tiếng nói và chữ viết của dân tộc.

Tiếng nói có trước và chữ viết có sau. Tiếng nói đúng thì gọi là chính âm, chữ viết đúng thì gọi là chính tả.

Nói không đúng so với tiếng chuẩn gọi là lỗi chính âm, viết không đúng so với từ/tiếng chuẩn gọi là lỗi chính tả.

Chính tả là viết đúng, viết chuẩn theo quy tắc của một ngôn ngữ nhất định.

Tiếng Việt là thứ tiếng ghi âm bằng công cụ chữ quốc ngữ, có đặc điểm cơ bản là chữ ghi âm, không biến hình, biến âm khi sử dụng như tiếng Anh, tiếng Nga...

Viết thế nào đọc thế nên tình trạng nói sai dễ dẫn đến viết sai và ngược lại viết sai sẽ nói và hiểu sai ý nghĩa.

Tiếng nói ở cả ba vùng phương ngữ Bắc - Trung - Nam hầu hết đều có lỗi chính âm và lỗi chính tả.

Để định hướng chuẩn khi nói và viết, người ta buộc phải chọn các phát thanh viên truyền thanh, truyền hình trung ương của cả ba miền với yêu cầu khắt khe về tiếng Việt.

Sản phẩm sửa lỗi của học trò. Ảnh: Văn Lự

Mỗi vùng phương ngữ lại có những lỗi khác nhau, cách ngụy biện khác nhau và hợp thức hóa những sự sai ấy.

Từ người lớn đến trẻ em đều nói và viết sai những lại hiểu đúng thông tin nên việc góp ý, sữa chữa là điều không thể!

Để giảm các lỗi chính âm và chính tả chỉ còn biết trông chờ đội ngũ nhà giáo từ mầm non đến đại học.

Giáo viên có ảnh hưởng lớn đến việc nói và viết của người Việt ngay từ khi đến trường học nói và học viết tiếng mẹ đẻ.

Khi thầy cô nói và viết chuẩn sẽ tạo ra thói quen và hình thành kỹ năng nói đúng, viết đúng rồi nói hay và viết hay cho học trò. 

Thầy cô và cha mẹ chính là người uốn nắn và điều chỉnh việc dùng ngôn ngữ mẹ đẻ cho chính chuẩn ngay từ ban đầu.

Sinh viên Sư phạm đến từ nhiều vùng phương ngữ, thổ ngữ, cho nên lỗi chính âm, chính tả của họ rất phong phú. 

Việc bắt buộc sinh viên sư phạm nói và viết chuẩn cần được làm nghiêm túc.

Từ điển chính tả... sai chính tả

Một số nước phát triển đã đặt ra tiêu chuẩn khắt khe về ngữ âm và ngoại hình khi chọn tuyển sinh sư phạm nhằm đào tạo thầy cô đạt chuẩn về tính mô phạm của nhà giáo.

Thầy cô giáo có thể về quê nói theo giọng quê nhưng trên bục giảng buộc phải nói và viết đúng chuẩn tiếng Việt!

Lỗi chính tả người Việt mắc phải, không phân biệt vùng miền, như các phụ âm đầu cùng ghi một âm nhưng có nhiều cách viết khác nhau và đôi khi được công nhận thành quen: d/gi, ng/ngh, g/gh, c/k/q...

Chúng ta cũng khó áp đặt với hi vọng là thay đổi mặc định của ngôn ngữ từng vùng miền và các lứa tuổi.

Không ít người vẫn gọi theo sách thời học vỡ lòng [l/n] bằng lờ cao -lờ thấp; sờ nặng - sờ nhẹ, chờ nặng- chờ nhẹ,...

Một số vùng núi phía Bắc, hay miền Trung, miền Nam nước ta lại phát âm sai nghiêm trọng các dấu thanh sắc-ngã, nặng-hỏi làm cho viết cũng sai.

Giải pháp nói chuẩn, viết chuẩn ngay từ khi học nói và viết chữ của học sinh đã được làm rồi nhưng chưa hiệu quả và đang rất phổ biến.

Không ít thầy cô cũng sai nên không dám sửa cho ai. Bệnh thành tích cho lên lớp nhiều học sinh không biết đọc, biết viết và không viết đúng, nói đúng tiếng Việt còn rất phổ biến.

Thầy cô dạy Ngữ văn bỏ công sức sửa lỗi cho học trò nhưng chỉ như muối bỏ sông. Dường như số người nói chuẩn, viết chuẩn chỉ là con số lẻ của hơn 90 triệu dân ta?

Nhiều người sai lầm cho rằng lỗi chính tả là của thầy, trách nhiệm điều chỉnh là thầy cô Ngữ văn mà quên đi vai trò của gia đình “quen rồi, quê mình toàn nói thế”…

Khi người Việt chúng ta hội nhập thế giới, nếu không phát âm chuẩn và viết chuẩn các nguyên âm, phụ âm chắc sẽ dẫn đến nói và viết tiếng nước ngoài sai, máy dịch tự động cũng không thể dịch được.

Học tiếng nước ngoài, dùng tiếng nước ngoài mà không nói và viết đúng và chuẩn là làm mất đi lòng tự tôn dân tộc, làm mất đi gốc gác của chính mình!

Đành rằng, giáo viên Ngữ văn giữ vai trò quyết định trong việc nói, viết đúng và qua các giờ học, qua bài kiểm tra để phát hiện và yêu cầu học sinh chỉnh sửa.

Ai cần sửa lỗi chính tả?

Người viết bài này, giáo viên Ngữ văn, đã duy trì hàng chục năm nay hình thức chép lại để sửa lỗi chính tả cho học sinh. 

Số học sinh đã nhận biết và viết đúng, nói đúng tiếng Việt tăng lên. 

Học trò sửa lỗi bằng cách, nếu một chữ sai (bài kiểm tra viết) lớp 10, viết lại 200 chữ; lớp 11- 400 và lớp 12 là 600 chữ.

Bắt đầu từ bố mẹ, ông bà, anh chị dạy con tập nói đến trường Mầm non; từ việc trang bị tri thức về tiếng Việt đến kịp thời sửa sai, uốn nắn, điều chỉnh, rèn luyện các con thói quen nói - viết đúng chính âm - chính tả, tiến đến kỹ năng nói tốt, viết tốt tiếng Việt.

Việc sửa lỗi chính tả rất khó và lâu dài đòi hỏi sự hưởng ứng nhiệt tình và nỗ lực cùng hành động của mỗi người chúng ta trong bất cứ lĩnh vực nào của đời sống.  

Vấn đề thống nhất chính tả tiếng Việt là một việc bức thiết, cần làm ngay.

Các cơ quan truyền thông, ngành giáo dục và toàn dân cần thống nhất quan điểm hiểu đúng, dùng đúng và chuẩn về chính tả tiếng Việt theo quy định của Bộ giáo dục.

Việc nói và viết chuẩn chính tả vừa tình yêu tiếng mẹ đẻ, vừa là trách nhiệm của toàn xã hội, của mỗi gia đình, mỗi nhà giáo, là của tôi và của bạn!

Nguyễn Văn Lự

Nói ngọng: Đặc trưng thời XHCN - có “thuốc” nhưng khó chữa

ANTĐ - Việc nói ngọng không chỉ khiến “khổ chủ” xấu hổ, kém tự tin trong giao tiếp mà còn mang lại những tai hại không nhỏ. Dù các phương tiện truyền thông, các nhà sư phạm đã tốn không ít công sức tìm ra giải pháp để khắc phục tình trạng này, nhưng hiện tại việc nói ngọng vẫn tràn ngập ở nhiều vùng, nhiều nơi, trong nhiều trường học…

Minh họa: Lê Phương

“Truyền thống ba đời”… nói ngọng

“Tôi nói ngọng từ bé. Cả nhà tôi ai cũng nói ngọng. Nơi tôi sinh sống mọi người chỉ phát âm được chữ n. Tất cả các thầy cô giáo dạy chúng tôi suốt 5 năm tiểu học đều “ngọng” như thế. Trong nhà, ngoài xóm mọi người đều vậy nên lớp trẻ chúng tôi lớn lên 100%... ngọng. Ra ngoài, công việc phải giao tiếp nhiều mới thấy “ngọng” mang lại nhiều điều phiền toái, đôi khi làm người khác không hiểu hoặc hiểu sai ý mình muốn nói, thiếu tự tin trong giao tiếp. Nhưng may mắn là khi tôi học đại học thì gặp được cô giáo không có tật nói ngọng nên cô đã sửa cho tôi…”, anh Nguyễn Xuân Thắng, ở huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh chia sẻ. 

Trong ngôn ngữ học, “nói ngọng” chính là việc phát âm sai: Sai phụ âm đầu như l-n, s-x, ch-tr; sai vần: ưc-ưt, inh-in; sai 4 phụ âm cuối: m-n, t-c, p-t-c...  Ở miền Bắc, chủ yếu phát âm sai phụ âm đầu, miền Trung sai thanh điệu, miền Nam sai phụ âm cuối, thanh điệu (hỏi ngã) và đặc biệt sai v-r. Có những vùng do thổ nhưỡng, thói quen lâu đời mà cả làng, cả vùng nói ngọng, trong đó phải kể đến ngọng phụ âm “l, n”. Hiện tượng này xảy ra khá phổ biến ở nhiều huyện của Hà Nội như Gia Lâm, Đông Anh, Sóc Sơn, các huyện của Hà Tây cũ. Tìm hiểu ra thì được biết, có không ít cô giáo mầm non là người địa phương. Ban đầu, các cô chỉ tốt nghiệp lớp 9, sau đó, theo yêu cầu của ngành, các cô được đi học bổ sung để nâng cao trình độ nhưng không thay đổi được cách nói và phát âm.

Câu chuyện về một nữ sinh người Thái Bình mở đầu buổi bảo vệ luận văn của mình đã được “lưu truyền” trong khoa Ngôn ngữ, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn nhiều năm nay cũng bởi thói quen nói ngọng cố hữu: “... Sau đây em xin trình bày bản tóm tắt nội dung khóa “nuận” đề tài: “Nàm thế lào để tiếng Việt không bị pha tạp”. Cả Hội đồng chấm khóa luận tốt nghiệp cho tới sinh viên và những khách mời phía dưới hội trường ngày hôm đó đã chết lặng trước khi bật ra những tiếng cười không nén nổi. Ngay phút “mở màn” chật vật ấy, cô sinh viên sắp ra trường cứ lắp bắp, đánh vật trong cái mớ hỗn độn “l”, “n”.

Trong thời kỳ hội nhập quốc tế thì việc sử dụng ngoại ngữ dần trở nên phổ biến. Khi học và nói các ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh, tiếng Pháp, nếu phát âm không chuẩn sẽ sai cơ bản, người nghe không thể hiểu đúng bản chất nội dung cuộc trao đổi. Thật trớ trêu cho những ai đem theo cả lỗi phát âm của mình vào học ngoại ngữ. Xuân Phương, quê ở Nam Định vừa nhận tấm bằng cử nhân lớp tiếng Anh của Viện Đại học Mở Hà Nội. Nộp hồ sơ xin vào vị trí phiên dịch cho một công ty liên doanh của Nhật, Phương hy vọng mình sẽ trúng tuyển. Tuy nhiên, người phỏng vấn đã lắc đầu nói không khi Phương cất giọng: “Ai lau dát ai gui bi ơ gut im pờ noi ờ” (Tôi biết tôi sẽ trở thành một nhân viên tốt).

Nói ngọng sẽ dẫn đến “viết ngọng”

Theo Thạc sỹ Nguyễn Xuân Quang - giảng viên ngôn ngữ học, bản chất của nói ngọng là hiện tượng phát âm không đúng so với chuẩn chính tả. Học sinh nói ngọng chủ yếu do thói quen từ địa phương và bị ảnh hưởng từ giáo viên. Nếu giáo viên nói ngọng thì nguy cơ hàng loạt thế hệ học sinh nói ngọng và “viết ngọng” sẽ rất cao.

Được biết, để khắc phục tình trạng này, Sở GD&ĐT Hà Nội đã triển khai kế hoạch “Luyện phát âm, viết đúng hai phụ âm đầu: l - n” đối với một số huyện ngoại thành nhằm luyện phát âm, viết đúng hai phụ âm này đối với giáo viên khối tiểu học. Sửa tật nói ngọng tuy khó nhưng nếu chú ý là có thể sửa được, điều quan trọng là người nói ngọng phải được tách ra khỏi môi trường họ đang sống, bởi khi ở trong môi trường tiếp xúc với những người cùng bị nói ngọng họ không thể phát hiện được ngôn ngữ của mình đang bị lệch chuẩn.

Trên một khía cạnh nào đó, nói ngọng khá nguy hiểm vì khi ngữ âm bị biến đổi sẽ làm chính tả dần biến đổi theo, dẫn đến hiện tượng ngôn ngữ viết cũng sẽ bị “ngọng”, sai chính tả. Đáng buồn là khá nhiều bậc cha mẹ không nhận thức được một cách đầy đủ về điều này, thường xuyên phát âm tùy tiện nên đã ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ ngay từ lúc các em tập phát âm. Đến khi đi học, các cô giáo mầm non chỉ chú ý dạy các em vui chơi, múa hát, chưa chú trọng uốn nắn ngôn ngữ nên việc nói ngọng của các em ngày càng nghiêm trọng. Khi còn nhỏ, các em chưa có năng lực phản biện để so sánh đúng sai nên tin tuyệt đối vào người thầy. Do đó, trên thực tế dù cô giáo phát âm sai nhưng các em vẫn nhất nhất nghe lời. Trong khi đó, tật nói ngọng càng lớn càng khó sửa.

Cũng theo ông Quang, điều đáng nói là việc nói ngọng không chỉ xảy ra trong các trường học mà nó còn tồn tại ngay tại những cơ quan công quyền như tòa án, viện kiểm sát. Tương lai của không ít bạn trẻ đã bị ảnh hưởng do… nói ngọng. Nhiều bạn đã đánh mất cơ hội tốt nhất của mình ngay ở vòng phỏng vấn xin việc. Để thế hệ tương lai không bị nói ngọng, đội ngũ giáo viên cần chuẩn xác trong ngôn ngữ nói và viết. Bên cạnh đó, mỗi người phải thường xuyên luyện tập phát âm cho chuẩn xác, phải đặt ra mục tiêu sửa tật nói ngọng. Trước đây, khi tuyển vào trường sư phạm, ngoài việc đạt điểm về văn hóa, các trường sư phạm còn phải qua một vòng sơ tuyển về chữ viết, giọng nói và hình thức. Chữ viết phải chân phương, dễ đọc, không sai chính tả. Giọng nói phải chuẩn, không ngọng, hạn chế thổ ngữ…

Để làm được điều này, các cơ quan quản lý giáo dục cần rà soát lại các tiêu chuẩn trên với các giáo viên đang giảng dạy để họ tự nhận ra khiếm khuyết và rèn luyện. Bên cạnh đó, khi bổ nhiệm cán bộ, bầu cán bộ dân cử vào các vị trí lãnh đạo cũng cần phải chú trọng đến việc người đó phát âm có chuẩn hay không. Rèn luyện cho mình phát âm chuẩn chính là việc làm thiết thực giữ gìn vốn văn hóa của dân tộc và sự trong sáng của tiếng Việt. Vì tương lai của chính bản thân mình, mỗi cá nhân, đặc biệt là các thầy cô giáo hãy tự rèn luyện bản thân để phát âm đúng chuẩn, đừng vì cái sai nhỏ mà ảnh hưởng đến sự nghiệp, cuộc sống sau này…